Blog

Θέτουμε αυτή την ερώτηση, και νωχελικά γυρίζουμε τα μάτια μας απορώντας γιατί καν να ρωτήσουμε αυτή την ερώτηση. Ακόμα μια φορά το εγώ μας νομίζει πως είναι παντογνώστης και η εμπειρία μας αυθεντία. Πολλές φορές λέμε ότι αγαπούμε τον σύντροφό μας, τα παιδιά μας, τους φίλους μας, ακόμα και τον εαυτό μας. Τι, όμως, σημαίνει αυτό; Λέμε ακόμα τόσο εύκολα το σ ‘αγαπώ, τόσο αυτόματα και ασυνείδητα, χωρίς να αντιληφθούμε πραγματικά την υπόσταση αυτής της λέξης. Νομίζουμε πως ξέρουμε αλλά καμιά φορά πλανιόμαστε στην αντίληψη αυτή. Ίσως όμως και να ξέρουμε στο 100% και αυτό το άρθρο να μην προσθέσει τίποτα στην γνώση μας και απλά να επιβεβαιώσει τα αυτονόητα. Άραγε, ξέρουμε τι σημαίνει να αγαπούμε;

Παρόλα αυτά, θα επιχειρήσω να θέσω μια προοπτική σχετικά με αυτό το πράγμα που το λένε αγάπη, που όπως βλέπω μέχρι στιγμής από την επαγγελματική και προσωπική μου εμπειρία, έχουμε μια κάπως διαφορετική αντίληψη για αυτό κάποιες φορές. Αυτό το παράδοξο φαινόμενο του έρωτα και η ουσία της αγάπης μου κέντρισε την περιέργεια να βυθιστώ στην εξερεύνηση του προσπαθώντας να εξηγήσω κάτι που μετα βίας εξηγείται με λόγια. Ο κάθε ένας μας το γνώρισε και το ένιωσε, αλλά πόσο το κατάλαβε;

Σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, η αγάπη χωρίζεται σε διάφορους τύπους αγάπης (1) από τους οποίους θα παραθέσω, πολύ συνοπτικά, πληροφορίες σχετικά με τον κάθε τύπο αγάπης από επιλεγμένα κομμάτια τόσο στην βιβλιογραφία της φιλοσοφίας όσο και της ψυχολογίας.  Στην συνέχεια θα καταγράψω κομμάτια από το βιβλίο του Erich Fromm Η Τέχνη της Αγάπης και αποσπάσματα απο το βιβλίο του Σκοτ Πεκ Ο Δρόμος ο Λιγότερο Ταξιδεμένος από το κεφάλαιο του σχετικά με την αγάπη και το φαινόμενο της κάθεξης σαν διαδικαστική μέθοδος της αγάπης. Έπειτα, θα πω λίγα λόγια για την εξαρτητική αγάπη και την γονεϊκή αγάπη, τελειώνοντας από αποσπάσματα από τον συνονόματό μου Khalil Gibran στο βιβλίο του Ο Προφήτης προς συλλογισμό και ενδοσκόπηση.

Ελπίζω το άρθρο αυτό να παρουσιασθεί βοηθητικό και κατατοπιστικό όσο αφορά το μυστήριο της αγάπης, και να κινητοποιήσει τον αναγνώστη να θελήσει να μάθει περαιτέρω σχετικά με αυτό διαμέσου προσωπικής έρευνας και αυτοπαρατήρησης. Ας ξεκινήσουμε.

Αγάπη άνευ ορίων

Η αγάπη χωρίς συνθήκες. Αυτό είναι ένα είδος αλτρουιστικής αγάπης που υπάρχει χωρίς όρους και εγωισμό (1). Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως ήταν ένας ακραίος τύπος αγάπης που ελάχιστοι έχουν την ικανότητα να το νιώσουν μακροπρόθεσμα. Επιπρόσθετα, η αγάπη αυτή περιγράφεται περισσότερο σαν μια πνευματική αγάπη, όπως για παράδειγμα η αγάπη που είχε ο Χριστός για όλους τους ανθρώπους. Η ανιδιοτέλεια του και αγάπη του Ιησού ήταν τέτοια που θυσίασε τον εαυτό Του για την ευτυχία των άλλων για να σωθεί η ανθρωπότητα. Ο αλτρουισμός και έλλειψη εγωισμού είναι κύρια χαρακτηριστικά της αγάπης αυτής(2)

Ο έρως. Η ρομαντική αγάπη

 Ο Έρως ήταν ο αρχαίος Θεός της αγάπης και της γονιμότητας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο θεός Έρως προέρχεται είτε από το Χάος μαζί με την Γαία (Γη), είτε σαν γιός της θεάς Αφροδίτης και του θεού Άρη. Είναι ενδιαφέρον η περιγραφή του αρχαίου Έλληνα ποιητή Ευριπίδη, ο οποίος διαχωρίζει τη δύναμή του Έρωτα σε αυτή που μπορεί να οδηγήσει στην Αρετή και σε εκείνη που οδηγεί στην Αθλιότητα (3). Σε αυτό το είδος της αγάπης κατατάσσεται και η περίφημη θεωρία του Sternberg, όπου το πάθος και η οικειότητα είναι πρωταρχικοί παράγοντες εκδήλωσης της αγάπης αυτής (4).

Αξίζει να αναφερθεί και η θέση Δρ. Πεκ (5) στο αίσθημα του έρωτα, όπου αναφέρει ότι «…το ερωτικό αίσθημα δεν είναι μια επέκταση των ορίων ή συνόρων ενός ατόμου. Είναι ένα προσωρινό και μερικό γκρέμισμά τους. Η επέκταση των ορίων ενός ατόμου προϋποθέτει προσπάθεια. Ο έρωτας έρχεται χωρίς προσπάθεια». Με άλλα λόγια, ο Δρ. Πεκ περιγράφει τον έρωτα σαν κάτι φευγαλέο, επιπόλαιο και επιφανειακό που δεν βοηθά προς την πνευματική ανάπτυξή του ατόμου, πάρα μόνο το αντίθετο. Όταν ο έρωτας πλέον ξεθωριάζει και τα όρια έχουν επανέλθει στην θέση τους, το άτομο συνέρχεται στην πραγματικότητα, και δεν αποκτά μια ευρύτερη αντίληψη από την εμπειρία του έρωτα. Σύμφωνα με τον Δρ. Πεκ όταν  τα όρια εκτείνονται και μεγαλώνουν, συνεχίζουν να επεκτείνονται. Η πραγματική και αυθεντική αγάπη «…είναι μια διαρκείς αυτό-διευρυνόμενη εμπειρία. Ο έρωτας δεν είναι.» (σελ.87).

Όταν βρισκόμαστε κάτω από το ξόρκι του έρωτα, δεν έχουμε κατά νου την πνευματική εξέλιξη του συντρόφου μας ούτε νιώθουμε ότι έχουμε την ανάγκη για ανάπτυξη. Είμαστε ικανοποιημένοι με την κατάσταση όπως είναι και απολαμβάνουμε την παρουσία του άλλου σαν αντικείμενο πόθου και των σεξουαλικών αναγκών μας.

Εδώ είναι αρκετά ενδιαφέρον να αναφέρω κάποια αποσπάσματα από το δοκίμιο της Αν Κάρσον (6) για το παράδοξο του Έρωτα. Εδώ περιγράφει η συγγραφέας τον έρωτα σαν ένα «δίλλημα των αισθήσεων», ως «δίλλημα της δράσης ή δίλλημα αξιακό», σαν «…ένα γεγονός αντιφατικό: μες την ερωτική επιθυμία η αγάπη συμφύρετε με το μίσος», σαν ένα γλυκόπικρο αίσθημα, που ξεκινά γλυκά και τελειώνει πικρά, η αντίφαση της ηδονής και του πόνου. Διερωτώντας γιατί το μίσος είναι τόσο εύκολο στον έρωτα , αναφέρει ότι την απάντηση μας την δίνει η ίδια μας η Ελληνική γλώσσα. Η λέξη «έρως» δηλώνει «στέρηση», «έλλειψη», «επιθυμία για κάτι που απουσιάζει».

Συνεπώς, ο ερωτευμένος θέλει αυτό που δεν έχει. Σύμφωνα με τη Διοτίμα στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, ο Έρως είναι το νόθο παιδί του Πλούτου (του Πόρου) και της Φτώχειας (της Πενίας) και πάντοτε λειτουργεί σε μια ζωή «ματαιωμένης στέρησης». Η αναλογία της Σιμόν Βέιλ που επιλέγει η Αν Κάρσον είναι αρκετά κατατοπιστική: «Όλες μας οι επιθυμίες είναι αντιφατικές, σαν την επιθυμία για τροφή. Θέλω αυτός που αγαπώ να μ ’αγαπά. Όμως αν είναι ολότελα δοσμένος σ ‘εμένα, παύει να υφίσταται και σταματώ να τον αγαπώ. Και όσο δεν είναι ολότελα δοσμένος  σ ‘εμένα, δε μ ‘αγαπά αρκετά. Πείνα και κορεσμός μαζί» (1977, σελ. 364, όπως αναγράφεται στην Κάρσον, 1986, σελ. 24). Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την Κάρσον, «το στοιχείο που αναζωογονεί τον έρωτα, στοιχείο θεμελιώδες, είναι η έλλειψη» (σελ. 89). Ο έρωτας φαίνεται να είναι ένας αγώνας στραμμένος σε αυτό που απουσιάζει και με το που κατακτηθεί το ποθούμενο, αυτή η επιθυμία σβήνει. Αυτή την επιθυμία την κρατά ζωντανή η απουσία. Στην ουσία, το άλλο άτομο είναι ένα τέχνασμα που μεταχειρίζεται ο έρωτας για να φανερώσει στον ερωτευμένο έναν προηγουμένως άγνωστο εαυτό του ώστε να δημιουργήσει μια εμπειρία αυτογνωσίας στον ίδιο τον εαυτό (6).

Φιλία

Η τρυφερή αγάπη. Όπως υπονοεί η λέξη είναι το είδος της αγάπης που έχουμε για τους φίλους μας (1) αλλά και η αφοσίωση στη οικογένεια και σε διάφορες ακαδημαϊκές κατηγορίες όπως π.χ. Φιλοσοφία. Η Αριστοτελική άποψη της Φιλίας είναι η ευγένεια, φιλότιμο, και η μη δήλωση της ολοκλήρωσης της καλοσύνης που έχουν κάνει. Προσθέτει ότι η φιλία δεν θα μπορούσε να έρθει από αυτούς που φιλονικούν, κουτσομπολεύουν, είναι επιθετικοί, άδικοι, κτλ. Οι αρχαίοι Έλληνες, έθεσαν την αγάπη σαν υπεράνω της ερωτικής αγάπης, για τον λόγο ότι αντιπροσώπευε την αγάπη μεταξύ ανθρώπων που θεωρούσαν τον εαυτό τους ισότιμο(1). Εδώ συγκαταλέγεται το είδος  της Πλατωνικής Αγάπης.

Πλατωνική Αγάπη

Ο Πλάτωνας στους Σωκρατικούς διαλόγους του το «συμπόσιο» , συσχετίζει τον έρωτα, με την ομορφιά και το κάλλος, και ότι η έλξη μας σε όμορφους και ελκυστικούς ανθρώπους ή καλή μουσική ή συναρπαστικές ταινίες κτλ., είναι στη πραγματικότητα η έλξη προς την Ομορφιά αυτό καθαυτό (7) και ότι η αγάπη προς την σοφία είναι η υψηλότερη μορφή αγάπης η οποία μας οδηγεί να τροποποιήσουμε τις σεξουαλικές μας ορμές ώστε να επιζητούμε την σοφία πάνω από τον σεξ (8). Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, αυτό δεν σημαίνει ότι καταπιέζουμε τις σεξουαλικές μας ορμές με το να επιζητούμε την Σοφία. Αντιθέτως, μας προσφέρει σαν εισήγηση να βελτιστοποιήσουμε τις επιθυμίες μας και να τις εκπαιδεύσουμε προς ένα απώτερο σκοπό διαμέσου της φιλοσοφίας, ώστε να έρθουμε κοντινότερα στην απόκτηση των επιθυμιών μας. Στις ομιλίες του, η Διοτίμα της Μαντινείας (ιέρεια σε ναό στην Αρχαία Ελλάδα) , περιγράφει ότι η πλατωνική αγάπη είναι σαν μέσο ανόδου προς την παρατήρηση του θεϊκού, του πνευματικού (7). Αναφέρεται ότι ο Σωκράτης αποτάθηκε στην Διοτίμα αναζητώντας σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά αντί αυτού, του έμαθε σχετικά με την ομορφιά και την σοφία (8).

Στο  «Συμπόσιο» του Πλάτωνα,  ο Σωκράτης εξήγησε δύο τύπους αγάπης: το Σαρκικό Έρωτα και το Θείο Έρωτα. Ο Σαρκικός Έρωτας είναι μια φυσική έλξη για ένα όμορφο σώμα για ηδονική ευχαρίστηση και αναπαραγωγή. Ο Θείος Έρωτας ξεκινά από τη φυσική έλξη προς το όμορφο σώμα ή μορφή, αλλά μετεξελίσσεται προς την αγάπη για την Ανώτερη Ομορφιά. Αυτή η έννοια του Θείου Έρωτα μετασχηματίζεται στον όρο «Πλατωνικός Έρωτας» (7)

Φιλαυτία

Η αγάπη προς τον εαυτό. Παρόλο που στην εποχή μας οι περισσότεροι άνθρωποι συσχετίζουν την αγάπη προς τον εαυτό με τον ναρκισσισμό, εγωισμό και την προσκόλληση στον εαυτό τους, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν διαφορετική αντίληψη γύρω από αυτό (1). Η αγάπη αυτή συσχετίζεται με τη αυτοπεποίθηση μας, παρόλο που μερικές φορές μπορεί να μην συνάδει με την αυτοεκτίμησή μας. Η αγάπη προς τον εαυτό μας είναι απαραίτητη ώστε να μπορούμε να δώσουμε αγάπη και σε άλλους ανθρώπους. Πώς περιμένουμε άλλωστε να δώσουμε αγάπη σε άλλους εάν δεν μπορούμε να δώσουμε αγάπη σε εμάς; Χρειάζεται να έχουμε μια συμπόνια προς εμάς και μια τρυφερότητα προς τον εαυτό μας ώστε να μπορέσουμε να τα δώσουμε αυτά και σε άλλους.

Στοργή

 Η αγάπη της οικειότητας και της οικογένειας (1). Η αγάπη αυτή είναι το είδος της αγάπης που έχουμε από τα μέλη της οικογένειας, από τους γονείς μας, τα αδέρφια μας, κτλ. Αυτό το είδος της αγάπης έχει σαν κυρίαρχο στοιχείο την στενή δέσμευση και το αίσθημα της οικειότητας μεταξύ των ανθρώπων.

Πράγμα

Η μακροχρόνια πραγματική αγάπη (pragmatic love). Το είδος της αγάπης που αναπτύχθηκε και ωρίμασε μετά από πολλά χρόνια (1)(2). Καθώς είναι το αντίθετο της ερωτικής αγάπης, οι προσωπικές ιδιότητες του ζευγαριού, η συμβατότητά τους και οι κοινοί τους στόχοι είναι τα βασικά συστατικά που τους οδηγεί να θέλουν να τα καταφέρουν μαζί (2). Αυτό που καθιστά αυτή την αγάπη διαφορετική από τις άλλες, είναι ότι είναι πρακτική αγάπη, δεν απαιτείται πολύ προσπάθεια. Και τα δύο άτομα είναι πρόθυμα να κάνουν συμβιβασμούς και να καταβάλουν παρόμοιες προσπάθειες να κάνουν ο ένας τον άλλο ευτυχισμένο (1).

Ludus, η παιχνιδιάρικη αγάπη

Αυτό το είδος της αγάπης είναι αυτό το κόλλημα που έχουμε στα αρχικά στάδια της ρομαντικής, ερωτικής αγάπης. Είναι το αίσθημα με τις πεταλούδες στο στομάχι στην όψη του αγαπημένου μας. Το αίσθημα της ζωντάνιας και του ενθουσιασμού (1) όταν παίζουμε το παιχνίδι του φλερτ στην αρχή. Δεν απαιτεί κάποιου είδους δέσμευση, και δεν υπάρχει κάτι πολύπλοκο με αυτό, εκτός ο ένας από τους δύο περιπλέξει την αγάπη αυτή με την ερωτική αγάπη, παρόλο που είναι πιο συμβατή με την φιλία (2).

Μανία

 Η υπερβολική εμμονική αγάπη. Αυτού του είδους της αγάπης είναι αυτή που καθοδηγείται από την τρέλα, την ζήλεια, και τον θυμό (1). Συνήθως, τα άτομα τα οποία έχουν αυτή την εμμονική αγάπη, έχουν αρκετά χαμηλή αυτοπεποίθηση, και από φόβο μην χάσουν το αντικείμενο αγάπης τους, κάνουν υπερβολικά πράγματα και αντιδράσεις για να τους κρατήσουν. Εύκολα μπορούν να χάσουν τον έλεγχο με καταστροφικά αποτελέσματα για την σχέση τους (1).

Η Αγάπη σαν Πνευματική Ανάπτυξη

Σε αυτό το κομμάτι θα ήθελα να περιγράψω ένα πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο που έγραψε ο Σκότ Πεκ στο βιβλίο του ο Δρόμος ο Λιγότερο Ταξιδεμένος. Θα καταγράψω κάποια κομμάτια του στο βιβλίο που κατά τη γνώμη μου αξίζουν να αναφερθούν και να συζητηθούν περαιτέρω.

Ένας πολύ ενδιαφέρον ορισμός που ο Δρ. Πεκ έδωσε στην αγάπη είναι η «…θέληση του ανθρώπου να επεκτείνει τον εαυτό του με σκοπό να καλλιεργήσει τη δική του, ή ενός άλλου, πνευματική ανάπτυξη» (5) (σελ. 79). Ο Δρ. Πεκ, έδωσε τον ορισμό αυτό σαν μια μέθοδος που έχει τον σκοπό μιας σχέσης με βάση την αγάπη, σαν μια κυκλική εξελικτική διαδικασία που ο κάθε ένας έχει σαν στόχο να επεκτείνει τα όριά του που έχει σαν επακόλουθο να διευρύνει τα πλαίσια της ύπαρξής του. Πρόσθεσε «…η πράξη της αγάπης είναι μια πράξη αυτό-ανέλιξης, ακόμα κι όταν ο σκοπός της πράξης είναι η ανάπτυξη κάποιου άλλου. Εξελισσόμαστε μέσα από την ίδια την προσπάθειά μας να φτάσουμε την εξέλιξη». Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει σίγουρα την αγάπη προς τον εαυτό μας, τη φιλαυτία, με όλα τα θετικά επακόλουθα της έννοιας αυτής.

Για να πετύχουμε αυτού του είδους της αγάπης όμως, χρειάζεται προσπάθεια. Πολλές προσπάθειες για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε τον εαυτό μας όταν ταυτόχρονα υποστηρίζουμε την πνευματική προσπάθεια του συντρόφου μας. Αυτό μπορεί να παρατηρείται διαμέσου της προσπάθειας που κάνει ο/η σύντροφός μας για την επαγγελματική ή προσωπική ανάπτυξή του. Για παράδειγμα, εάν ο ένας από τους δύο σπουδάζει (ας τον ονομάσουμε Α) και ο άλλος έχει είτε ολοκληρώσει τις σπουδές του ή επέλεξε να μην σπουδάσει (ας τον ονομάσουμε Β), τότε από την προοπτική της αγάπης αυτής, ο Β θα δείξει την εκτίμηση του, τον σεβασμό του, και τον θαυμασμό του σε αυτό, και ταυτόχρονα θα προσπαθεί και ο ίδιος προς τη δική του αυτο-ανάπτυξη, χωρίς κατ’ ανάγκη διαμέσου της ακαδημαϊκής οδού. Βασική προϋπόθεση της παρότρυνσης αυτής, είναι η θέληση. Με τα λόγια του Δρ. Πεκ «…η επιθυμία να αγαπάς δεν είναι καθαυτή αγάπη. Αγάπη είναι ότι κάνει η αγάπη. Αγάπη είναι μια πράξη θέλησης – δηλαδή και επιδίωξη και δράση. Η θέληση προϋποθέτει εκλογή. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να αγαπάμε. Διαλέγουμε να αγαπάμε.» Προσθέτει «…όποτε πραγματικά μοχθούμε με στόχο την πνευματική μας ανάπτυξη, το κάνουμε επειδή έχουμε διαλέξει να το κάνουμε.» Με αυτό, συνεπάγεται ότι η επιλογή είναι βασικό στοιχείο εάν θέλουμε να αυτό-αναπτυχθούμε ταυτόχρονα με την αυτό-ανάπτυξη του συντρόφου μας, και με τον τρόπο που συντείνουμε εμείς σε αυτό.

Με την επιλογή όμως, έρχεται και η επιλογή ως προς τον σεβασμό στην διαφορετικότητα του συντρόφου μας. Με τα λόγια του Erich Fromm: «Ο σεβασμός δεν είναι ούτε φόβος ούτε δέος. Αυτό το οποίο υποδηλώνει στην αρχική του σημασία είναι η ικανότητα να βλέπεις ένα άτομο έτσι όπως είναι, έχοντας επίγνωση της μοναδικής του ατομικότητας. Σεβασμός σημαίνει να νοιάζεσαι ώστε το άλλο άτομο να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί όπως πραγματικά είναι. Συνεπώς, ο σεβασμός προϋποθέτει την απουσία της εκμετάλλευσης. Θέλω ο άλλος άνθρωπος να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί για το δικό του καλό και με τους δικούς του τρόπους, όχι όμως με σκοπό να υπηρετήσει εμένα» (9)(σελ.56). Προσθέτει ότι για να μπορέσουμε να εξασκήσουμε τον σεβασμό μας στον/στην σύντροφό μας, χρειάζεται να είμαστε αυτόνομοι και ελεύθεροι σαν άνθρωποι και όχι υπό κυριαρχία του/της. Ελεύθεροι ως προς τις επιλογές μας, τα θέλω και πιστεύω μας, και ως προς την ανάπτυξή μας.

Για να μπορέσουμε να σεβαστούμε το άλλο άτομο, βασική προϋπόθεση είναι η γνώση (9). Η γνώση του άλλου ατόμου. Να μεριμνήσουμε να μάθουμε τον/την σύντροφό μας. Για να πούμε ότι τον/την αγαπούμε, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι ακριβώς αγαπούμε και τι είναι αυτό που δεν αγαπούμε στον άνθρωπό μας. Σύμφωνα με τον Erich Fromm, εάν ξέρουμε ότι το ταίρι μας είναι θυμωμένος/η, ακόμα κι αν δεν φαίνεται ξεκάθαρα, μπορούμε να δούμε πίσω από αυτό που δείχνει, πίσω από τον θυμό και την αναστάτωση, και να γνωρίσουμε το άγχος και τις ενοχές που νιώθει, τη μοναξιά που αισθάνεται, και τι τον/την βασανίζει. Σαν αποτέλεσμα, βλέπουμε το άτομο αυτό ότι η οργή του δεν είναι παρά η εκδήλωση κάποιου άλλου πράγματος που ριζώνει μέσα του, και αυτό, μας δίνει την γνώση ότι η οργή του/της είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα από κάτι άλλο που αγωνιά και τον/την κάνει να υποφέρει (9). Μέσα από αυτή τη διαδικασία γνώσης και κατανόησης αλλά και επένδυσης χρόνου και ενέργειας, έρχεται αυτό που ονομάζουμε «κάθεξη».

Κάθεξη

Για να κάνω πιο κατανοητό το τι εννοεί ο Δρ. Πεκ σχετικά με το γκρέμισμα των ορίων μας και την πνευματική μας ανάπτυξη, ίσως θα είναι καλύτερα να το κάνω αυτό με ένα-δυο παραδείγματα. Πριν όμως προχωρήσω σε παραδείγματα, αξίζει να αναφέρω λίγα λόγια για μια έννοια που ονομάζεται καθεξη. Αυτή είναι μια διαδικασία που βρίσκουμε κάτι που μας δίνει ενέργεια, ικανοποίηση και χαρά και επενδύουμε σε αυτό τον χρόνο μας και τον εαυτό μας. Η διαδικασία αυτή της προσέλκυσης και δέσμευσης μας οδηγεί να αφιερώσουμε ενέργεια σε αυτό το αντικείμενο που μπορεί να είναι άψυχο ή σε άνθρωπο η ζώο, καθώς και να ενσωματώσουμε μια ιδέα αυτού μέσα μας.

Επομένως, αν πάμε με το παράδειγμα που αναλύει στο βιβλίο του (σελ. 92), έχουμε ένα άνθρωπο που έχει πάθος με την κηπουρική. Ένα ικανοποιητικό και πολυέξοδο για εκείνον πάθος όπου φαίνεται να σημαίνει πολλά για αυτόν. Τον βρίσκει ελκυστικό, έχει «επενδύσει» τον εαυτό του σε αυτόν, είναι «δεσμευμένος» με αυτόν. Ο άνθρωπος αυτός αγαπά να επιδίδεται και καταγίνεται στην ασχολία του αυτή. Στη διαδικασία και διάρκεια της «κάθεξης» του με τη καλλιέργεια του κήπου του, μαθαίνει ένα σωρό πράγματα για την κηπουρική, τα λιπάσματα, και τα λουλούδια του. Συγκεκριμένα μαθαίνει για τον δικό του κήπο, τα προβλήματα του, τις πιθανές απειλές που μπορεί να έχει από έντομα κτλ. Παρόλο που ο κήπος του βρίσκεται έξω από αυτόν, διαμέσου της κάθεξής του έφτασε να εσωτερικοποιήσει τον κήπο του και να υπάρχει μέσα στο μυαλό του. Η γνώση που έμαθε για αυτό και το νόημα και σημασία που έχει ο κήπος του για τον ίδιο, αποτελούν μέλος του εαυτού του, της ταυτότητας του σαν άνθρωπος. Διαμέσου της αγάπης του για τον κήπο του, ο άνθρωπος αυτός ενσωμάτωσε τον κήπο του μέσα στον εαυτό του και, συνεπώς, ο εαυτός του μεγάλωσε και τα σύνορα του «εγώ» του διευρύνθηκαν κι αυτά.

Σαν δεύτερο παράδειγμα μπορούμε να σκεφτούμε κάτι άλλο, ίσως ακόμα πιο προσωπικό όπως η εργασία μας ή σπουδή μας. Ένας φοιτητής ψυχολογίας για παράδειγμα, επενδύει τον χρόνο του και αφοσιώνεται να αναπτύξει τις ικανότητες του σχετικά με την ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία. Βρίσκει τον κλάδο αυτό «ελκυστικό», έχει «επενδύσει» τον εαυτό του σε αυτό, είναι «δεσμευμένος» με αυτό και έχει καλλιεργήσει τον εαυτόν του στην πορεία της κάθεξης του με αυτό. Αναπόφευκτα, το άτομο αυτό κατά την διάρκεια της πολύχρονης αγάπης του για αυτό που επένδυσε, έχει επεκτείνει τα όρια του, και καταλήγουμε σε αυτό που αναφέρει ο Δρ. Πεκ, «…ένα βαθμιαίο αλλά προοδευτικό μεγάλωμα του εαυτού μας, μια ενσωμάτωση μέσα μας του έξω κόσμου και μια ανάπτυξη, ένα άπλωμα και μια λέπτυνση των συνόρων του εγώ μας.» (σελ.92).

Δεν υπάρχουν συντομότεροι και ευκολοδιάβατοι δρόμοι όσο αφορά την αγάπη. Χρειάζεται να επαναπροσδιορίζουμε τον εαυτό μας εάν θέλουμε να φτάσουμε σε μια ανακάλυψη του εαυτού. Χρειάζεται μερικές φορές να χάσουμε τον εαυτό μας, για να μπορέσουμε να τον ξαναβρούμε και να επαναπροσδιορίσουμε τα όρια μας και τα θέλω μας. «…η αληθινή πνευματική ανάπτυξη μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσω της επίμονης άσκησης της αληθινής αγάπης.» Εάν δεν κάνουμε την απαιτούμενη προσπάθεια μέσω της κάθεξης μας να αγαπήσουμε, τότε το είδος της αγάπης αυτής δεν μας κάνει καλύτερους. Αν χάνουμε τον εαυτό μας παρα να τον βρίσκουμε μέσα σε αυτή την αγάπη οδηγούμαστε αλλού, σε άλλο είδος αγάπης πιο εξαρτητική ή αντιπαραγωγική για τον έναν από τους δύο ή και τους δύο.

Η εξαρτητική αγάπη

Αρκετές φορές ακούμε άτομα να λένε ότι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς την/τον σύντροφό τους, τα κατοικίδιά τους, την οικογένειά τους, τους γονείς τους, ή τα παιδιά τους. Συγχέουν δυστυχώς την αγάπη με τον «παρασιτισμό» (5) (σελ.95). Όταν χρειαζόμαστε το άλλο άτομο για να ζήσουμε και να επιβιώσουμε, τότε σύμφωνα με τον Δρ. Πεκ έχουμε γίνει παράσιτα. Στερούμε από τον εαυτό μας την εκλογή και ελευθερία επιλογής. Έχει γίνει ζήτημα ανάγκης πλέον και όχι αγάπης. «Η αγάπη είναι ελεύθερη εκλογή. Δύο άνθρωποι αγαπούν ο ένας τον άλλο μόνο όταν είναι ικανοί να ζουν ο ένας χωρίς τον άλλο αλλά διαλέγουν να ζήσουν ο ένας με τον άλλο». Αυτού του είδους της αγάπης μπορεί να συσχετιστεί με την μανία, σαν μια δυσλειτουργική μορφή αγάπης. Αυτού του είδους της αγάπης δεν έχει να κάνει καθόλου με τη πνευματική ανάπτυξη απλούστατα γιατί δεν υπάρχει η επιθυμία για ανάπτυξη. Δεν  μπορούν να ανεχτούν την μοναξιά και τον πόνο που φέρνει η προσπάθεια για διαφοροποίηση του άλλου ατόμου και έτσι βολεύονται στην άνεση της εξυπηρέτησης των αναγκών τους ζώντας σε μια δυσλειτουργική σχέση επειδή νομίζουν ότι αυτό είναι το φυσιολογικό.

Γονεϊκή αγάπη

Αρκετές φορές έχω δει γονιούς στο γραφείο μου που έρχονται με την ανάγκη κατεύθυνσης σε σχέση με το ανήλικο παιδί τους. Από αγάπη λένε δίνουν στα παιδιά τους ότι τους ζητούν. Το πρόσχημα ότι δεν θα ήθελαν να στερήσουν στα παιδιά τους ότι έχουν στερηθεί οι ίδιοι όταν ήταν μικροί. Σαν επιπρόσθετη δικαιολογία, προσθέτουν ότι δουλεύουν αρκετές ώρες εκτός σπιτιού για να παρέχουν στην οικογένειά τους ότι χρειάζεται και στα παιδιά τους ότι αναζητούν. Προβάλουν στα παιδιά τους τις δικές τους ανασφάλειες, τα δικά τους πιστεύω, προσδοκίες, και επιθυμίες. Συνεπώς, τα παιδιά μετά έχουν θέματα στον τρόπο επικοινωνίας, αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβίες, προσκόλληση και εξάρτηση στους γονείς για να νιώσουν ασφάλεια και σιγουριά.

Αυτό είναι το αποτέλεσμα όταν δεν υπάρχει σωστή οριοθέτηση στο σπίτι. Όπως αναφέρει ο Δρ. Πεκ (5): «Αγάπη δεν είναι απλά να δίνεις: Είναι με ευθυκρισία να δίνεις, και με ευθυκρισία πάλι να αρνιέσαι να δίνεις. Είναι να επαινείς λογικά και να κατακρίνεις λογικά. Είναι να διαφωνείς λογικά, να παλεύεις, να αντιμετωπίζεις, να πιέζεις, να σπρώχνεις και να αποτραβάς, και, επιπρόσθετα, να παραστέκεις. Αυτό θα πει ηγεσία. Η λέξη «λογικό» σημαίνει ότι απαιτείται κρίση και η κρίση απαιτεί κάτι παραπάνω από το ένστικτο, απαιτεί στοχασμένη και συχνά οδυνηρή λήψη αποφάσεων.» (σελ. 107-108).  

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η αγάπη δεν είναι αυτοθυσία. Η αλτρουιστική αγάπη που ανάφερα πιο πάνω, το είδος της πνευματικής αυτής αγάπης που ο Χριστός θυσίασε την ζωή του για εμάς είναι αγάπη άνευ όρων και συνθηκών. Ας μην ξεχνούμε ότι ο Χριστός θυσιάστηκε γιατί αυτό ήταν το μέρος του σχεδίου που έθεσε ο Θεός. Έχοντας στο μυαλό ότι η πραγματική, αληθινή αγάπη, είναι η προέκταση του εαυτού, η ανάπτυξη και αυτό-ολοκλήρωση που ανάφερε ο Μάσλοου στην πυραμίδα του, ο Χριστός έκανε ακριβώς αυτό. Σαν μέρος του σχεδίου, ο μόνος τρόπος που ο Χριστός θα μπορούσε να φτάσει στην δική του αυτό-προέκταση και ανάπτυξη είναι κηρύσσοντας την καινή διαθήκη τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και στον πνευματικό «κάτω» κόσμο για το σκοπό της ανάπτυξης και καλλιέργειας ολόκληρης της ανθρωπότητας. Για αυτό τον λόγο, ο Χριστός θυσιάστηκε για να το πετύχει.

Εμάς, όμως, ο σκοπός της ζωής μας δεν είναι να σώσουμε όλη την ανθρωπότητα. Μπορούμε όμως να σώσουμε τον εαυτό μας, και σώζοντας τον εαυτό μας να σώσουμε και κάποιον άλλο εάν επιλέξουμε να το κάνουμε. Όπως λέγει ο Δρ. Πεκ στο κεφάλαιό του, «…Όταν αγαπάμε αληθινά, το κάνουμε επειδή θέλουμε να αγαπάμε. Έχουμε παιδιά επειδή θέλουμε να έχουμε παιδιά, και αν είμαστε στοργικοί γονείς είναι επειδή θέλουμε να είμαστε στοργικοί γονείς. Είναι αλήθεια ότι η αγάπη συνεπάγεται μια αλλαγή του εαυτού, αλλά αυτή η αλλαγή είναι μια αυτοπροέκταση και όχι μια αυτοθυσία…(η αγάπη) είναι μια αυτοανανεωτική δραστηριότητα…μεγαλώνει μάλλον παρά μικραίνει τον εαυτό μας…τον γεμίζει παρά τον αδειάζει» (σελ.112).

Επίλογος

Σε αυτό το άρθρο, επιχείρησα να αναφέρω συνοπτικά το μυστήριο αυτό της αγάπης που όλοι μεγαλώνουμε ακούγοντας και μαθαίνοντας – ή τουλάχιστον νομίζοντας ότι μαθαίνοντας – διαμέσου της αγάπης που λαμβάνουμε, νιώθουμε, και βλέπουμε γύρω μας. Υπάρχουν διαφορετικές εκδηλώσεις της αγάπης, ανάλογα τι επιλέγουμε να νιώσουμε την κάθε δεδομένη στιγμή. Πολλά και ακόμα περισσότερα θα μπορούσαν να ειπωθούν για την αγάπη, αλλά ελπίζω να μετέφερα το νόημα ότι η αληθινή αγάπη προϋποθέτει προσπάθεια για πνευματική εξέλιξη και αυτό-καλλιέργεια ιδιαίτερα όταν ενθαρρύνουμε την πνευματική ανάπτυξη του άλλου ταυτόχρονα. Η απόλυτη εκδήλωση αληθινής αγάπης διαφαίνεται όταν καταβάλουμε την απαιτούμενη προσπάθεια να ακούμε με προσοχή και συγκέντρωση τις ανάγκες του συντρόφου μας ιδιαίτερα όταν έχει να κάνει με την εξέλιξη του χαρακτήρα του, την καλλιέργεια του μυαλού του και εσωτερικού του κήπου, την ανάπτυξη του σαν άνθρωπος, και την κάθεξη του σε αυτά που επενδύει προς τη πνευματική του άνοδο. Με άλλα λόγια, εάν επιλέξουμε να πούμε το «σ’ αγαπώ» στον άλλον, χρειάζεται να είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε τις απαραίτητες τροποποιήσεις στον τρόπο επικοινωνίας και συμπεριφοράς μας ώστε να βοηθήσουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και τον άλλο να προσπαθήσει ως προς την καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Ελπίζω να μην προκάλεσα σύγχυση στον αναγνώστη αλλά εποικοδομητικό προβληματισμό.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να καταλήξω το παρόν άρθρο με δύο αποσπάσματα από τον συνονόματό μου Khalil Gibran (10) σχετικά με τον γάμο και τα παιδιά που ανάφερε πριν 100 χρόνια στο βιβλίο του. Διαχρονικές αλήθειες που ισχύουν και θα ισχύουν στο πέρασμα του χρόνου.

Για τον γάμο:

Θα είσαστε μαζί όταν τα λευκά πτερύγια του θανάτου διασκορπίσουν τις μέρες σας.

Ναι, θα είσαστε μαζί ακόμα και στη σιωπηλή ανάμνηση του Θεού.

Αλλά αφήστε να υπάρχουν διαστήματα στην εγγύτητά σας.

Και αφήστε τους άνεμους του ουρανού να χορεύουν ανάμεσά σας.

Αγαπάτε ο ένας τον άλλον, αλλά μην φτιάχνετε δεσμά της αγάπης.

Αφήστε την να είναι κάτι σαν μια κινούμενη θάλασσα ανάμεσα στις παραλίες των ψυχών σας.

Γεμίστε ο ένας του άλλου το ποτήρι, αλλά μην πιείτε από ένα ποτήρι.

Δώστε ο ένας στον άλλο από το ψωμί σας, αλλά μην φάτε από το ίδιο καρβέλι.

Τραγουδάτε και χορεύετε μαζί και να ’στε χαρούμενοι, αλλά αφήνετε ο ένας τον άλλο να είναι μόνος.

Έτσι, όπως οι χορδές του λαούτου είναι μονές, παρόλο που πάλλονται με την ίδια μουσική.

Δώστε την καρδιά σας, αλλά όχι ο ένας στου άλλου την φύλαξη.

Γιατί μόνο το χέρι της Ζωής μπορεί να εμπερικλείσει τις καρδιές σας.

Και να στέκεστε μαζί, όχι όμως πολύ κοντά.

Γιατί οι στύλοι του ναού στέκονται σε απόσταση ο ένας από τον άλλον.

Και η δρυς και το κυπαρίσσι δεν μεγαλώνουν το ένα στη σκιά των άλλων

Για τα παιδιά:

Τα παιδιά σας δεν είναι δικά σας παιδιά.

Είναι οι γιοί και κόρες της λαχτάρας της Ζωής για τον εαυτό της.

Έρχονται μέσα από σάς, αλλά όχι από σας.

 Και παρόλο που είναι μαζί σας, δεν σας ανήκουν.

Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας, αλλά όχι τις σκέψεις σας.

Γιατί έχουν τις δικές τους σκέψεις.

 Μπορείτε να στεγάσετε το σώμα τους αλλά όχι την ψυχή τους.

Γιατί η ψυχή τους κατοικεί στο σπίτι του αύριο, που σεις δεν μπορείτε να επισκεφθείτε, ούτε στα όνειρά σας.

Μπορείτε να προσπαθείτε να είστε σαν κι αυτά, αλλά μην επιδιώκετε να τα φτιάξετε σαν και σας.

Γιατί η ζωή δεν πάει προς τα πίσω, ούτε παραμένει στο χθες.

Είστε το τόξο απ’ όπου τα παιδιά σας, σαν ζωντανά βέλη, εκτοξεύονται προς τα μπρος.

Ο τοξότης βλέπει τον στόχο πάνω στο μονοπάτι του απείρου και σας λυγίζει με την δύναμη του ώστε τα βέλη του να πάνε ταχύτατα και μακριά.

Ας είναι το λύγισμά σας στο χέρι του τοξότη για χαρά.

Γιατί όπως Αυτός αγαπά το βέλος που πετά, έτσι αγαπά και το τόξο που είναι σταθερό.

Βιβλιογραφία

1. Morgan, Carol. Lifehack. Learn the Different Types of Love (and Better Understand Your Partner). [Online] 2018. [Cited: October 12, 2020.] https://www.lifehack.org/816195/types-of-love.
2. Burton, Neel. These Are the 7 Types of Love. Psychology Today. [Online] April 27, 2020. [Cited: October 14, 2020.] https://www.psychologytoday.com/intl/blog/hide-and-seek/201606/these-are-the-7-types-love#:~:text=Pragma%20is%20a%20kind%20of,must%20have%20been%20very%20common..
3. Βικιπαιδεία- Η Ελέυθερη Εγκυκλοπαίδια. Έρως. [Online] Απρίλης 19, 2020. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%88%CF%81%CF%89%CF%82.
4. Triangular theory of love. Wikipedia. [Online] October 8, 2020. [Cited: October 12, 2020.] https://en.wikipedia.org/wiki/Triangular_theory_of_love#cite_ref-:0_11-2.
5. Πεκ, Σκοτ. Ο Δρόμος ο Λιγότερο Ταξιδεμένος (Μεταφραση στα Ελληνικά: Στέλιος Ζαχαρόπουλος). Νεα Υόρκη (Πρωτότυπο): Κέδρος, 1988. 978-960-04-0390-9.
6. Καρσον, Αν. Έρως ο Γλυκόπικρος – Μετάφραση: Ανδρονίκη Μελετλίδου. Αθήνα: Δωμα, 1886 (ημερομηνία πρωτότυπου) – 2019 για την Ελληνική γλώσσα. 978-618-83224-7-9.
7. Πλατωνικός έρωτας. Βικιπαιδεία – Η Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια. [Online] Άυγουστος 29, 2020. [Cited: Οχτώβριος 12, 2020.] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%AD%CF%81%CF%89%CF%84%CE%B1%CF%82.
8. Plato (c.427 – c. 347 B.C.). sparknotes.com. [Online] 2020. [Cited: Οκτώμβριος 13, 2020.] https://www.sparknotes.com/philosophy/plato/section4/page/2/.
9. Fromm, Erich. Η Τέχνη της Αγάπης – Μετάφραση: Ουρανία Τουτουντζή. Αθήνα: Εκδόσεις Διόπτρα, 1956 (πρωτότυπη ημερομηνία). 978-960-364-858-1.
10. Gibran, Khalil. The Prophet. New York : Alfred A. Knopf, 1923.